2005-04-30.ПМОХ- ын анхдугаар эрдэм шинжилгээний бага хурал

ПМОХ байгуулагдснаас хойш 4 сар өнгөрчээ. Энэ хугацаанд оюутнууд маань олныг хамарсан хэд хэдэн арга хэмжээгээ зохион байгуулаад зогсоогүй өөрсдийн интернет хуудас, форумтай ч болоод амжжээ. ПМОХ- оос зохион байгуулсан энэ удаагийн арга хэмжээ нь энэ оны 4 сарын 30 ны амралтын өдөр Краков хотын Ягилоны их сургуулийн хурлын зааланд болсон ПМОХ-ын анхдугаар эрдэм шинжилгээний бага хурал байлаа.

Урьд урьдын жилүүдэд Польш улсад суралцаж буй Монгол оюутнууд маань их, дээд сургуулиа дүүргэн нэг хоёроороо цувран төгсдөг байсан бол энэ жилийн хувьд арваад оюутан эрдмийг сураад эх орныхоо зүг хөтөлж байгаагаар онцлог жил болж байна. Энэ удаагийн хурал дээр ихэвчлэн Польш улсын их дээд сургуулиудыг энэ жил дүүргэж буй оюутнууд маань оюутан найзууддаа, дүү нартаа бэлдсэн сонирхолтой зөвлөмж илтгэлүүдээ тавьлаа. Энэ өдрийн эхний илтгэлийг Варшав хотын Худалдааны Их Сургуулийн маркетинг, менежментийн төгсөх күрсийн оюутан Ш.Энхтуул, тус сургуулийн гадаад харилцаа болон банк санхүүгийн мэргэжлээр давхар төгсөж буй оюутан Ч. Гэрэлсайхан нар “ Хором бүрт боломж” илтгэлээ уншлаа. Хоёр оюутан маань илтгэлдээ оюутан бүхэн нүдээ нээлттэй байлгаж, алхам бүрт олдох боломжоо ашиглахыг оюутан найз нартаа уриалж байлаа. Тус илтгэлийн дараа оюутнуудынхаа үйл ажилгааг идэвхтэй дэмжигч, Монголчуудын Холбооны гишүүн, их эмч Б. Бат- Оргил ах маань “Сэхээтний давхрага” сэдэвт илтгэл тавин өөрийнхөө оюутан насныхаа туршлага сургаалыг бидэнтэй хуваалцлаа.

Тус хурал дээр Монгол улсаас Польш улсад суугаа онц бөгөөд бүрэн эрхэт элчин сайд Т.Баасансүрэн хүрэлцэн ирсэн нь оюутнуудын үйл ажилгааг ямархуу өргөн хүрээнд дэмжиж байгааг илэрхийлж байлаа. Элчин сайд : ПМОХ- ын явуулж буй үйл ажилгаанууд болон хийхээр зорьж байгаа ажилуудыг сайшааж байлаа. Тэрээр мөн тус Эрдэм шинжилгээний бага хуралд тавигдаж буй илтгэлүүдээр тохьмол гаргаж, тус тохьмолыг ПМОХ-ын үйл ажилгааны толь байхаар, цаашилбал жил бүр уламжлал болох тус Эрдэм шинжилгээний бага хуралд цааш цаашдаа тавих оюутнуудад нэмэр болохуйц ном байхаар хэвлэхийг санал болгосон юм. Эцэст нь оюутнууддаа: ПУ-д сурч буй оюутнууд маань бусад оронд сурч буй монгол оюутнуудтай харицуулахад ихэнх нь төгсөөд Монголдоо эргэн очиж ажиллаж эх орныхоо хөгжил дэвшилд хувь нэмэр оруулдаг мөн ПУ- д зэрэг ахиулахаар үлдэн суралцдаг сайхан уламжлалыг хадгалж үлдэхийг захисан юм.

Хурал цааш Варшавын Их Сургуулын олон улсын харилцааны төгсөх курсын оюутан Р.Ариунтуяагийн “Дипломын ажлыг хэрхэн бичих, түүний техник сэдэвт илтгэл”, Ягилоны их сургуулийн хуулийн ангийг төгсөгч Ж.Ундрахын “Гадаад хөрөнгө оруулалт” сэдэвт илтгэл, Варшавын Шинжлэх Ухааны академикийн дэргэдэх английн Ланкестерын их сургуульд магистерын зэрэг хамгаалж буй оюутан Н. Эрдэнэчимэгийн “Эмэгтэйчүүдийн нийгэмд эзлэх байр суур болон түүнийг дээшлүүлэх нь” илтгэлээр үргэлжиллээ.

Түүний дараагаар Монгол улсын төв банкны судалгааны эдийн засагч, Польшийн Үндэсний банкинд мэргэжил дээшлүүлж буй А. Хулан эгч маань “ Бүтээлч хүн гэж хэн бэ?” илтгэлээ тавьсан юм. Эцэст нь Вроцлавын Политехник мэдээлэл зүй, удирдлагын ангийн төгсөгч оюутан Ю. Энхбат оюутан дүү нартаа хандсан захиасын үгээр энэ удаагийн ПМОХ- ын эрдэм шижилгээний бага хурал өндөрлөсөн юм.

Tа бүхэндээ тус хуралд тавигдсан А. Хулангийн “ Бүтээлч хүн гэж хэн бэ?” илтгэлийг товчлон хүргэж байна.
Би юу хийж чадах хvн бэ? Би бvтээлч хvн мєн vv? Би жvжигчин Сувд, Бавуугийн Лхагвасvрэн, Жамбын Пvрэв, Бямбын Ренчин, Нобелийн шагналтан эрдэмтэд, архитекторч, зохиолч, эдийн засагч, хуульч нартай хийж бvтээх юмсан гэсэн сэтгэлээсээ гадна юугаараа ижил байж чадах бол? Тэдэнтэй дvйцэхvйц хэмжээний vйлс, бvтээл хийх нєєц боломж, чадвар надад байна уу? Бvтээлч vйлээрээ би тэдний адил нэр хvндтэй болж чадах уу?
Гэх мэт асуултууд санаанд нь тєрдєг залуус олон биз ээ. Yvнийг жаахан ч гэсэн тайлах юмсан гэж нэртэй эрдэмтэд, инженер, хуульч, зохиолч, улс тєрч гээд олон тєрлийн бvтээлч хvмvvс, тэдний нийтлэг шинж чанаруудын тухай судалгаануудыг сонирхон уншиж явдаг билээ.
Хvний бvтээлч чадавхи олон талын тєгс тєгєлдєр мэргэшил, эсвэл авъяас чадвараар тодорхойлогддоггvй байна. Жvжгийн зохиолч Жорж Бернард Шоу vсгийн алдаа маш их гаргадаг байж. Бэнжамин Франклин тоондоо их муу, Альберт Эйнштэйн ч бас хэлний хичээлvvддээ тааруу байсан ба нилээн мартамхай гэж хэлэгддэг байж. Бvтээлийн тоо хэмжээ ч хvний хэр бvтээлчийг тодорхойлдоггvй гэнэ. Зарим хvн олон тооны, ижил хэлбэр бvтэцтэй бvтээлvvд туурвидаг бол зарим нь цєєхєн, гэвч бидний амьдралыг єєрчлєхvйц жинтэй бvтээл туурвидаг. Мєн сэтгэн бодох чадвар ч дангаараа бvтээлч эсэхийг тодорхойлдоггvй юм. Єндєр сэтгэн бодох чадвартай боловч бvхэл амьдралынхаа туршид ямар ч бvтээлч зvйл туурвидаггvй хvн маш олон байдаг ба бага IQ-тэй ч он удаан жил бvтээлчээр ажиллаж амьдарч чаддаг хvн мєн олон байдаг байна.
Тэгвэл ямар хvнийг бvтээлч гэх вэ? Бvтээлч хvмvvс ямар шинж чанаруудтай байдаг вэ?
Харвард Их Сургуулийн сэтгэл судлаач Пэркинс 1981 онд хийсэн судалгаанаасаа бvтээлч хvмvvс дараах зургаан нийтлэг шинж чанарыг агуулсан байдаг ба энэ шинж чанаруудын хоорондын уялдаа холбооноос бvтээлч хvн тєрдєг гэж тогтоожээ.

1. Залхуугvй зан чанар
2. Асуудлыг зєвєєр тодорхойлох чадвар
3. Уян хатан сэтгэлгээ
4. Азаа сорих зориг
5. Асуудалд бодитойгоор хандах чадвар

6. Хvсэл эрмэлзэл, бат итгэл, єєрийгєє цэнэглэх чадвар
Харин судлаач ВанГандийн судалснаар бол бvтээлч хvмvvс сониуч зан, бие даасан байдал, єєртєє итгэх итгэл, уян хатан боловч шургуу цєхрєлтгvй зан чанартай байдгаас гадна ямар ч асуудалд, ялангуяа тодорхойгvй асуудлуудад хvлээцтэй няхуур хандах буюу яаравчлан єрєєсгєл дvгнэлт хийхээс зайлсхийх чанар, шинэ зvйл, єєрчлєлтийг хvлээн авах чадвартай, таамаглалууд болон нийтээр хvлээн зєвшєєрєгдсєн зvйлvvдийг шалгаж vзэх дуртай, юмны хєгжилтэй, хошин талыг олж харах чадвартай байдаг гэнэ. Yvнээс гадна тэрээр дараах нийтлэг шинж чанаруудыг авч vзэж тайлбарласан байдаг:
-Анхаарлаа тєвлєрvvлэх чадвар болон єєрийгєє мэдрэх мэдрэмж
-Дайчин зан ба сахилга бат (Discipline)
-Элдэв шинэ санаагаар тоглох, тєсєєллєє ашиглах чадвар
Тэгвэл бvтээлч хvнд саад бологч, бvтээлч чадавхийг бууруулагч хvчин зvйлvvд юу вэ?
Тэрэза Амабил болон Лэс Жоунз нарын сэтгэл судлаачдынхаар бол дараах зvйлvvд бvтээлч чадавхид саад учруулах аюултай аж. Yvнд:
1. Бусдаар дvгнvvлэх болон сайшаал урамшууллууд
2. Хэн нэгний хараан дор байх
3. Хэт єрсєлдєєн
4. Сонголт цєєтэй байх

5. Явцуу сэтгэлгээ болон гєжvvд vзэл баримтлал
6. Єєртєє итгэлгvй байх, єєрийгєє голох
Бидний хэнд ч гэсэн ихийг сурч ухаанаа тэлэх, єєрийгєє хєгжvvлэхээс авахуулаад ээж аавыгаа єргєн тэтгэх, улс орноо хєгжvvлж сайхан амьдралыг цогцлон бий болгох хvсэл зориг хадгалаатай байгаа. Тvvний тулд баримтлууштай гол зарчим бол тєгс дээд байх бус, харин сэтгэл оюунаа шавхан, єєрийнхєє чадах чинээгээр хєдєлмєрлєх явдал юм. Та бvхэн эндээс ямар нэгэн хэмжээгээр єєрсдийгєє дvгнэх боломжтой болж, мєн єєрийгєє яаж илvv vр бvтээлч хvн болгох, ямар бодолтой байж, яаж ажиллах талаар жаахан ч гэсэн санаа авсан байх хэмээн найдаж байна.

"Залуу нас"сонины 4 дэх дугаар